Słoneczne wiesiołki – rośliny miododajne

Choć niepozorne, są jednymi z najbardziej urokliwych roślin końca lata. Gdy większość gatunków pełnię kwitnienia ma już za sobą, wiesiołki rozświetlają rabaty, a do tego są niekłopotliwe w uprawie i odporne na choroby czy szkodniki. Jednak tym, co najbardziej wyróżnia wiesiołki wśród innych gatunków ozdobnych, jest to, że większość z nich otwiera swoje kwiaty wieczorem, wabiąc ćmy i inne nocne owady.

Wiesiołek (Oenothera) to grupa roślin należących do rodziny wiesiołkowatych, reprezentowany przez ponad 100 gatunków, które naturalnie występują głównie w Ameryce Północnej. W ciągu wieków kilka z nich zadomowiło się także w Europie m.in. na poboczach dróg, siedliskach ruderalnych i oczywiście w ogrodach. W swojej Wielkiej księdze ziół Lesley Bremness określa wiesiołka mianem „rośliny księżycowego ogrodu”, a w podaniach ludowych można znaleźć również inną jego nazwę – „kwiat jednej nocy”. Ta terminologia nawiązuje do pory kwitnienia wielu gatunków Oenothera – ich kwiaty otwierają się o zmierzchu, rozsiewając wokół delikatny zapach wabiący m.in. ćmy. Warto jednak dodać, że mimo że noc jest główną porą kwitnienia tych roślin, to większość gatunków wiesiołka jest samopylna lub zapylana przez trzmiele i pszczoły, ponieważ ich kwiaty przynajmniej częściowo otwierają się również w ciągu dnia.

Wymagania i pielęgnacja wiesiołka

Wiesiołek to idealna roślina dla zapracowanych lub zapominalskich ogrodników, bo jest niezwykle łatwy w uprawie i ma niewielkie wymagania pielęgnacyjne. Najlepiej rośnie na stanowiskach dobrze nasłonecznionych, gdzie może w pełni rozwijać swoje piękne kwiaty. Takie warunki szczególnie służą wiesiołkowi missouryjskiemu (Oenothera macrocarpa), który potrzebuje dużo ciepła, aby prawidłowo się rozwijać.

Wiesiołek wymaga gleby przepuszczalnej, dość lekkiej, umiarkowanie wilgotnej, ale niezbyt żyznej. Dzięki swojej odporności na suszę dobrze zniesie okresy o mniejszej ilości opadów, a przepuszczalna gleba zagwarantuje, że jego korzenie nie będą narażone na gnicie.

Jedną z największych zalet wiesiołka jest jego naturalna odporność na choroby i szkodniki. Nie wymaga intensywnej ochrony chemicznej, dlatego idealnie sprawdzi się w ekologicznych ogrodach. Jeśli jednak podłoże jest bardzo ubogie, warto rozważyć podsypanie kompostu jesienią. Róbmy to bardzo oszczędnie, bo zbyt duża ilość składników odżywczych może prowadzić do nadmiernego wzrostu liści kosztem kwiatów. Roślina ta dobrze zimuje w naszych warunkach klimatycznych, choć należy pamiętać, że wiesiołek okazały (Oenothera speciosa) może być narażony na przemarznięcie podczas mroźnych i bezśnieżnych zim. Wtedy warto zadbać o odpowiednie zabezpieczenie go przed mrozem, na przykład osłaniając suchymi liśćmi czy słomą.

Gdzie sadzić wiesiołki?

Wiesiołki warto sadzić na słonecznych rabatach, w ogrodach skalnych lub w miejscach wzdłuż południowych ścian budynków. Rośliny te można zaprosić na suche stanowiska, na których inne gatunki mogą mieć trudności z przetrwaniem.

Jeśli chodzi o komponowanie wiesiołka z innymi roślinami, dobrze współgra z gatunkami o ciepłych kolorach, takimi jak jeżówki czy rudbekie. Również kocimiętka z jej srebrzystymi liśćmi i fioletowymi kwiatami doda aranżacjom romantycznego charakteru.

Wiesiołek – miododajna ozdoba balkonów i tarasów

Wiesiołki z powodzeniem możemy uprawiać w skrzynkach i doniczkach, ale ważne, by miały otwory odpływowe, które zapobiegną zatrzymywaniu się wody w podłożu.

Preferują lekkie, przepuszczalne gleby, dlatego idealna będzie dla nich ziemia ogrodowa wzbogacona w piasek lub perlit. Obsadzone doniczki warto ustawić w pełnym słońcu, na przykład na południowym balkonie lub tarasie.

Wiesiołki można komponować z innymi roślinami pojemnikowymi, tworząc atrakcyjne zestawienia. Doskonale będą prezentować się posadzone z lawendą, której fioletowe kwiaty będą pięknie kontrastować z żółtymi kwiatami Oenothera, lub z kwitnącą na niebiesko lub fioletowo szałwią. Wiesiołkom służy także towarzystwo traw ozdobnych. Delikatne kłosy miskanta czy kostrzewy sprawią, że kompozycja będzie piękna, naturalna i lekka.

Polecane gatunki wiesiołka

W Polsce występuje około 28 gatunków wiesiołka, ale wartość ozdobną ma zaledwie kilka z nich. Wszystkie są miododajnymi roślinami zielnymi zimującymi w gruncie:

Wiesiołek dwuletni (Oenothera biennis)

Najłatwiej rozmnażać przez sporządzane późną wiosną sadzonki pędowe. Roślina ta jest ekspansywna – łatwo się rozsiewa, a jej kłącza silnie się rozrastają, dlatego należy stale kontrolować jej uprawę. Wiesiołek dwuletni nie lubi przesadzania, jest odporny na mrozy, ale bardzo wrażliwy na podtapianie, dlatego na podmokłym gruncie nie przetrwa zimy. Jego kwiaty, osiągające 4-6 cm średnicy, charakteryzują się kształtem rozetki i mają duże sercowate płatki. Otwierają się późnym popołudniem i całą noc wydzielają delikatny cytrynowy zapach, rankiem jednak więdną. Nie należy się tym jednak martwić, bo pąków jest na tyle dużo, że roślina kwitnie przez całe lato. Wydajność miodowa wiesiołka dwuletniego wynosi 40 kg/ha, a pyłkowa 220 kg/ha.

Wiesiołek czworokątny (Oenothera tetragona)

Osiąga wysokość od 40 do 80 cm, dlatego idealnie nadaje się na tył rabaty. Jego łodygi są niebieskozielone, a liście niebieskawe. Ma wiele atrakcyjnych odmian, które z powodzeniem mogą konkurować z innymi ozdobnymi roślinami ogrodowymi. Jedną z nich jest ‘Fyrverkeri’, zachwycająca intensywnie czerwonymi pąkami kwiatowymi oraz wyjątkowo obfitym kwitnieniem.

Wiesiołek krzewiasty (Oenothera fruticosa)

Zdobi ogrody od niemal trzech wieków, bo od 1737 roku. Jest ceniony zarówno za swoją dekoracyjność, jak i łatwość uprawy. Wiesiołek ten osiąga wysokość od 30 do 70 cm, jego pędy są sztywne, proste, a w górnej części rozgałęzione, często z delikatnym zaczerwienieniem, które dodaje roślinie uroku. Od czerwca do września na wierzchołkach pędów wiesiołka krzewiastego pojawiają się liczne złotożółte kwiaty o średnicy 4-5 cm i pozostają otwarte przez całą dobę. W uprawie szczególnie popularna jest odmiana ‘Yellow River’ charakteryzująca się dużymi kanarkowożółtymi kwiatami, które intensywnie rozświetlają rabaty.

Wiesiołek missouryjski (Oenothera macrocarpa)

Znany jest ogrodnikom już od 1811 roku i kwitnie od lipca aż do października. Wyróżnia się okazałymi kwiatami o średnicy od 10 do 12 cm, które rozwijają się wieczorem, wypełniając ogród żółtym blaskiem. Nietuzinkowy wygląd nadają temu gatunkowi również pokładające się czerwonawe pędy i jasnozielone liście. Wiesiołek missouryjski nadaje się do ogrodów skalnych i żwirowych oraz na słoneczne skarpy.

Wiesiołek okazały (Oenothera speciosa)

Znany również jako powabny. Kwitnie od czerwca do września i rozrasta się za pomocą podziemnych rozłogów, tworząc gęste, kwitnące kobierce. Jego pędy, osiągające długość od 30 do 50 cm, częściowo się pokładają. Wiesiołek ten jest szczególnie ceniony za silnie pachnące kwiaty o średnicy od 4 do 7 cm. Początkowo są białe, ale z czasem różowieją. Co ciekawe, kwiaty wiesiołka okazałego pozostają otwarte zarówno w dzień, jak i w nocy. W uprawie szczególnie polecana jest odmiana ‘Rosea’ wyróżniająca się delikatnie różowymi płatkami i żółtym środkiem.

Gaura Lindheimera (Gaura lindheimeri)

Również należy do rodziny wiesiołkowatych, a sama nazwa pochodzi od wcześniejszej przynależności systemowej. Sadziliśmy ją w Ogrodzie Botanicznym w Kielcach, ku uciesze miejscowych zapylaczy, które bardzo sobie cenią jej kwiaty, zwykle białe lub różowe. Kwitnie długo, bo (w zależności od odmiany) od czerwca do października. Dorasta do ok. 60-80 cm wysokości i podobnej średnicy. Najlepiej czuje się na stanowisku słonecznym, a dzięki korzeniowi palowemu jest odporna na suszę. Zimuje raczej dobrze, wytrzymując temperatury nawet do minus 20 stopni, jednak nie lubi stojącej wody, więc sadźmy ją na stanowiskach z glebą przepuszczalną, lekką.

Siew i sadzenie wiesiołków

Nasiona wiesiołka można siać bezpośrednio do gruntu, najlepiej wczesną wiosną lub jesienią. Siew jesienny ma tę zaletę, że nasiona mają czas na naturalne przemrożenie, co sprzyja ich kiełkowaniu wiosną. Po wysianiu nasion należy je lekko przykryć ziemią, aby zapobiec ich przesuszeniu oraz zabezpieczyć przed ptakami. Po wzejściu siewek warto je przerzedzić, pozostawiając najmocniejsze rośliny.
Wiesiołki można również rozmnażać przez podział lub sadzonki pędowe. Sadzonki pobiera się późną wiosną, gdy rośliny są już dobrze ukorzenione. Warto pamiętać, że wiesiołki nie lubią przesadzania, dlatego najlepiej przenieść je od razu na miejsce stałe. Jeśli jednak przesadzanie jest konieczne, należy to robić bardzo ostrożnie, starając się nie uszkodzić systemu korzeniowego.
Wiesiołki mają tendencję do szybkiego rozrastania się, co może być zarówno zaletą, jak i wadą. Z jednej strony tworzą piękne gęste kobierce, z drugiej jednak mogą zdominować inne rośliny w ogrodzie. Dlatego warto regularnie kontrolować ich rozrost i w razie potrzeby go ograniczać.

Wszechstronny kulinarny dodatek

Olej z wiesiołka ma delikatny, lekko orzechowy smak, który doskonale komponuje się z różnymi potrawami. Najlepiej spożywać go na zimno, ponieważ wysoka temperatura może zniszczyć jego cenne właściwości. Można go używać jako bazę do dressingów, mieszając go z sokiem z cytryny, octem balsamicznym lub ziołami. Dzięki temu sałatki zyskają nie tylko wyjątkowy smak, ale także dodatkową wartość odżywczą. Dodanie łyżki oleju z wiesiołka do porannego smoothie to doskonały sposób na wzbogacenie go w zdrowe kwasy tłuszczowe. Olej ten dobrze komponuje się z owocowymi i warzywnymi koktajlami, dodając im subtelnej, orzechowej nuty.

Świetnie sprawdza się również jako dodatek do jogurtów naturalnych, twarogów lub past kanapkowych.

Prozdrowotne właściwości oleju z wiesiołka

Olej z wiesiołka jest wszechstronnym naturalnym suplementem, który ma szerokie zastosowanie w leczeniu i profilaktyce wielu schorzeń. Dzięki swoim właściwościom wzmacniającym i mineralizującym przyczynia się do zwiększania odporności organizmu, dlatego warto po niego sięgać w okresach wzmożonego ryzyka infekcji.

Działa uspokajająco, wspomagając leczenie stanów lękowych i nerwic. Wspiera również terapię hormonalną, co czyni go cennym wsparciem dla osób zmagających się z zaburzeniami hormonalnymi.

Jest też szczególnie ceniony w leczeniu chorób skóry, takich jak atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, wrzody, wypryski czy trądzik. Jego właściwości regenerujące i przeciwzapalne pomagają w łagodzeniu objawów tych schorzeń, przynosząc ulgę i poprawę stanu skóry.

To naturalny preparat wspierający leczenie miażdżycy i obniżający ciśnienie krwi. Działa również przeciwzakrzepowo i ma działanie krwiotwórcze, dlatego sprawdza się w leczeniu chorób układu krwionośnego, takich jak anemia.

Olej z wiesiołka jest również wykorzystywany w terapii cukrzycy, wspomagając kontrolę poziomu cukru we krwi. Jego właściwości przeciwbakteryjne oraz przeciwwirusowe czynią go skutecznym w leczeniu stanów zapalnych gardła oraz innych infekcji.

W leczeniu zaburzeń przewodu pokarmowego może być pomocny w łagodzeniu objawów biegunki i innych dolegliwości trawiennych. Co więcej, najnowsze badania wykazały, że dzięki swoim właściwościom neuroprotekcyjnym i przeciwzapalnym ma pozytywny wpływ na leczenie stwardnienia rozsianego – choroby, która dotyka układu nerwowego.

Naturalny skarb w kosmetyce i dermatologii

Właściwości pielęgnacyjne wiesiołka od lat doceniane są w kosmetyce. Roślina ta jest nieocenionym składnikiem produktów przeznaczonych do pielęgnacji różnych typów skóry – suchej, łuszczącej się, wrażliwej, a nawet przetłuszczającej się. Olej z wiesiołka poprawia elastyczność i wilgotność skóry, reguluje również pracę gruczołów łojowych, dlatego warto po niego sięgać, jeśli marzymy o cerze idealnej i pełnej blasku.

Wiesiołek ma także silne właściwości regenerujące oraz łagodzące, skutecznie koi podrażnienia i stany zapalne. Jest często wykorzystywany do produkcji kremów przeciwzmarszczkowych i nawilżających, które dbają o skórę, jednocześnie opóźniając procesy starzenia. Roślina ta sprawdza się również w pielęgnacji cery naczynkowej, zapewniając jej odpowiednią ochronę i regenerację.

Wiesiołek wchodzi także w skład balsamów do ciała, pomadek do ust oraz odżywek do włosów – jego dobroczynnymi właściwościami możemy cieszyć się praktycznie każdego dnia.