Kocimiętka jest najbardziej znana ze swojego wpływu na koty — mruczki w obecności tego zioła zaczynają się tarzać, mruczeć, miauczeć, gryźć i kopać tylnymi nogami swoje zabawki. Kocimiętka nie jest jednak tylko używką dla kotów — to także zioło z pomagające ludziom w walce z wieloma schorzeniami oraz jeden z ulubionych kwiatów zapylaczy.
Jak wygląda kocimiętka?
Kocimiętki (Nepeta L.) to obejmujący około 250 gatunków rodzaj roślin z rodziny jasnotowatych. W Polsce rodzimym gatunkiem jest kocimiętka naga (Nepeta pannonica, Nepeta nuda), jednak w ogrodach Polacy uprawiają wiele innych gatunków, między innymi kocimiętkę Faassena (Nepeta x faassenii) i kocimiętkę właściwą (Nepeta cataria). Kocimiętki zazwyczaj są bylinami, zdarzają się jednak, choć rzadko, odmiany jednoroczne. Ich polska nazwa nawiązuje do jej wpływu na domowe zwierzaki, zaś łacińska pochodzi od miejscowości, gdzie w starożytnym Cesarstwie Rzymskim hodowano tę roślinę.
Kocimiętka ma drobne, jednak zebrane w gęste kłosy, podłużne kwiaty. Mogą mieć one jasnofioletowy, różowy, niebieski, biały lub żółty kolor. Liście kocimiętki są karbowane lub ząbkowane, ułożone naprzeciwlegle i mają omszone spody. Owoce kocimiętki to rozłupki, znajdujące się w rozłupniach.
Kocimiętka Faassena tworzy gęste kępy i osiąga wysokość od 20 do 60 cm i jest bardzo popularna w ogrodach. Rodzima kocimiętka naga osiąga wysokość od 50 do 120 cm, w 2016 roku otrzymała status gatunku zagrożonego. Kocimiętka właściwa może urosnąć aż do 1 metra wysokości, często można spotkać ją na nieużytkach czy przy poboczach dróg, przez niektórych jest nawet uznawana za chwast.
Gdzie zasadzić kocimiętkę?
Kocimiętka idealnie ozdabia ogrody w stylu angielskim. Ładnie komponuje się tam z różami i z lawendą.
Kocimiętka lubi suchą glebę i słoneczne lub półcieniste stanowiska. Potrzebuje przepuszczalnego, lekkiego podłoża. Najlepiej odnajdzie się na ilastej glebie o odczynie lekko zasadowym lub obojętnym. Nie wymaga zbyt częstego podlewania i jest odporna na krótkotrwałą suszę. Warto przyciąć ją przed pierwszym kwitnieniem, a później powtarzać to w środku lata i na jesieni. Nie trzeba jej zbyt często nawozić, starczy podsypanie kompostu raz do roku. Jest odporna na mróz, jednak można przykryć ją na zimę, na przykład gałązkami iglaków. Przykrycie należy jednak szybko zdjąć, gdy miną mrozy, aby podatna na wilgoć kocimiętka nie zgniła.
Kocimiętka jest podatna na choroby grzybiczne — mączniaka prawdziwego i rdzę mięty. Mogą żerować na niej pasożyty, na przykład mszyce.
Kocimiętkę w zależności od odmiany rozmnaża się z nasion, przez podział lub dzięki sadzonkom pędowym. Niektóre kocimiętki, jak Faassena, nie wytwarzają nasion.
Podziału można dokonać od kwietnia do czerwca, na starszych niż 3 lata roślinach. Sadzonki można pobrać w marcu i kwietniu lub sierpniu i wrześniu. Należy użyć do tego młodych pędów, które nie wytworzyły jeszcze pąków. Przez pierwszy rok trzeba trzymać je w okrytych folią skrzynkach, gdy się ukorzenią, przenieść do osobnych doniczek, a na wiosnę zasadzić w ogrodzie.
Trzeba zasadzić je w odległości co najmniej 40 cm od siebie. Przed zasadzeniem kocimiętki podłoże należy rozdrobnić i przekopać. Podczas zasadzania warto obficie podlać roślinę, aby lepiej się przyjęła. Trzeba też zwrócić szczególną uwagę na jej korzenie — bardzo szybko wysychają i nie można wystawiać ich na słońce. Do dołka warto dodać niewielką ilość wapnia lub dolomitu.
Koci narkotyk
Pomimo tego, że bywa nazywana „kocim narkotykiem”, kocimiętka nie jest szkodliwa dla kotów — zwierzęta nie uzależniają się od niej i można bez obaw podawać ją pupilom. Kocimiętka zawiera nepetalakton, substancję, która rozluźnia koty i wprowadza je w stan euforyczny. Prawdopodobnie jest kocim feromonem. Około 2/3 kotów jest podatnych na działanie kocimiętki — najbardziej koty w wieku rozrodczym. Właściciele mruczków mogą używać preparatów z kocimiętki, aby nauczyć koty odpowiednich zachowań — na przykład spryskać nimi drapak, żeby zwierzę zainteresowało się nim i przestało niszczyć meble. Najpopularniejsza w polskich ogrodach kocimiętka Faassena zawiera znikome ilości nepetalaktonu, o wiele mocniej działa na koty kocimiętka właściwa.
Kocimiętka także dla ludzi
Kocimiętka właściwa jest pożytecznym ziołem, które ma wiele prozdrowotnych właściwości nie tylko dla kotów, lecz również dla ludzi. Najbardziej cenione w ziołolecznictwie są jej suszone liście.
Liście kocimiętki właściwej zawierają olejek eteryczny, gorycze i garbniki. W starożytnym Rzymie i w Anglii używano ich jako przyprawy do sosów. Kocimiętka pobudza wydzielanie soków żołądkowych, działa bakteriobójczo, przeciwzapalnie, uspokajająco, moczopędnie i napotnie.
Gęste kępy idealne dla zapylaczy
Kocimiętka kwitnie od maja do września, czyli aż 5 miesięcy. Doskonale wabi do siebie owady zapylające — przylatują one bowiem chętniej tam, gdzie jest większa ilość kwiatów, a kocimiętka tworzy duże, bujne i gęste kępy.
Kwitnie dwa razy
Dobrze pielęgnowana kocimiętka będzie kwitła dwukrotnie, dlatego warto ją przycinać. Kocimiętkę należy przyciąć w drugiej połowie lipca. Tniemy dużo — około 15 cm nad ziemią. Pobudzi to kocimiętkę do ponownego wypuszczenia kwiatów we wrześniu i na jesień zapewni pokarm zapylaczom. Po przekwitnięciu, na jesieni, warto znów ją przyciąć — dzięki temu lepiej przetrwa mrozy i ładnie rozkrzewi się w następnym roku.
Kocimiętka wabi do siebie pszczoły i motyle. Można przy niej spotkać również fruczaka gołąbka, zwanego polskim kolibrem — rzadki gatunek motyla, który przypomina właśnie tego ptaka. Odstrasza za to mniej lubianych gości w ogrodzie — kleszcze, komary, karaluchy i muchy.
Pszczoły, podobnie jak koty, bardzo lubią zapach olejków eterycznych kocimiętki. Działa na nie uspokajająco. Pszczelarze nacierają dłonie kocimiętką, gdy nie chcą, aby pszczoły były wobec nich agresywne, nacierają też ule, żeby pszczoły chętniej w nich zamieszkały.
Wydajność miodowa kocimiętki właściwej to 100-200 kg/ha.
