W mediach pojęcie ekologii pojawia się bardzo często w kontekście aktywistów walczących np. o zakaz wycinki drzew czy budowy autostrady w miejscach, gdzie zagrażałoby to zwierzętom czy roślinności. Tymczasem ekologiem nie musi być osoba, która czynnie protestuje w kwestiach ochrony przyrody. Kim zatem są ekolodzy i co to jest ekologia?
Co to jest ekologia i czym się zajmuje?
Zanim przejdziemy do wskazania kim jest ekolog, opiszemy, co to znaczy ekologia. Definicja ekologii zakłada, że to nauka interdyscyplinarna łącząca w sobie wiedzę z zakresu zoologii, mikrobiologii, botaniki, genetyki, etologii, ewolucjonizmu, geochemii czy biogeografii. Pojęcie ekologii pochodzi od połączenia dwóch greckich słów: oíkos – dom i logos – nauka.
Nazwa „ekologia” została wprowadzona przez Ernsta Haeckla, przyrodnika, zoologa i filozofa, w 1869 roku. Ekologię rozumiał on jako naukę opartej na badaniu i wyjaśnianiu interakcji pomiędzy różnymi organizmami oraz zjawisk i procesów, które zachodzą w środowisku.
Wspomniane oddziaływania można rozumieć na różnych poziomach, osobniczym, molekularnym, gatunkowym, biocenotycznym, ekosystemalnym, a także globalnym. Do opisu zależności zachodzących w środowisku wykorzystuje się także różne metodologie badań, co sprawia, że można wyróżnić różne rodzaje ekologii. Są to m.in.: ekologia ewolucyjna badająca historię powstania i ewolucję wybranego gatunku organizmów żywych, ekologia behawioralna analizująca zachowania organizmów żywych w nowych warunkach, synekologia skupiająca się na badaniu grupy wybranych organizmów oraz oddziaływań pomiędzy nimi.
Elementy składające się na ekologię to:
- populacja – rozumiana jako określona grupa osobników organizmów żywych wzajemnie się krzyżujących i oddziałujących na siebie,
- biocenoza – będąca zbiorem wybranych organizmów żywych, które oddziałują na siebie,
- biotop – czyli środowisko naturalne, w którym występują wybrane organizmy żywe,
- ekosystem – tym pojęciem określa się połączenie biocenozy i biotopu,
- biosfera – tak nazywa się przestrzeń zajmowaną przez organizmy żywe.
Historia ekologii
Mimo że definicja ekologii pojawia się dopiero w XIX wieku za sprawą wspomnianego już Ernsta Haeckla, to jednak początki tej dziedziny sięgają czasów starożytnych, kiedy to Teofrast z Eresos w IV w. p. n. e. opisywał zależności pomiędzy organizmami żywymi a środowiskiem naturalnym. Prekursorami współczesnej ekologii są Karol Linneusz, Thomas Malthus czy Alexander von Humboldt.
Na I połowę XX wieku przypada intensywny rozwój ekologii. W 1926 roku Władimir Iwanowicz Wiernadski popularyzuje pojęcie biosfery, stworzone w 1875 roku przez Eduarda Seussa, geologa austriackiego. Arthur Tansley w 1935 roku wprowadza pojęcie ekosystemu. Dzięki pracom Ronalda Fischera rozpoczyna się także era ekologii ewolucyjnej, a badania przepływu energii i obiegu materii w ekosystemie autorstwa Raymonda Lindemana to podwaliny pod ekologię ekosystemów i ekologię biosfery.
Ekolog – czyli kto?
Wiemy już, czym zajmuje się ekologia, teraz sprawdźmy kim jest i co robi ekolog. W społeczeństwie krąży wiele mitów związanych z rolą ekologa. Niektórzy postrzegają go jako osobę, która blokuje wszystkie inwestycje, inni utożsamiają go z aktywistą walczącym o prawa zwierząt.
Tymczasem ekolog to przede wszystkim naukowiec, który bada strukturę oraz funkcjonowanie przyrody. Analizuje zmiany, które zachodzą w ekosystemie. Wspiera w opracowywaniu norm ochrony środowiska. Dostrzega także rolę człowieka w kształtowaniu zmian w przyrodzie, a działania proekologiczne stały się nieodłączną częścią koncepcji zrównoważonego rozwoju.
Definicja ekologii dla dzieci – jak ją przekazać?
„Mamo, co to jest ekologia?”, „Tato, co to znaczy ekologiczny?” Jak w prosty sposób wyjaśnić dziecku te pojęcia? Najlepiej posłużyć się przykładami. Wiedzę należy przekazywać stosownie do wieku. Możemy powiedzieć dziecku, że ekologia oznacza „naukę o domu”. Wspólnym domem wszystkich istot jest środowisko naturalne. Ekologia pokazuje, jak dbać o przyrodę, a jednocześnie o drugiego człowieka, który jest częścią przyrody. Naukowcy, którzy zajmują się ekologią zauważają, jak działania jednych organizmów żywych, np. człowieka, mają wpływ na życie innych istot, a także przyrodę nieożywioną.
Warto wyjaśnić dziecku, że ekologia bada różne działania człowieka względem środowiska i pokazuje, co można zrobić lepiej. Porównując środowisko naturalne do domu, można powiedzieć dziecku, że aby wszystkim dobrze żyło się w tym wspólnym domu, każdy musi dbać o porządek wokół siebie. Warto wyjaśnić, że tak jak trzeba sprzątać swój pokój, tak też trzeba dbać o czystość na Ziemi poprzez segregowanie odpadów. Można wspomnieć dziecku, że bardzo istotne jest również szanowanie wody, ponieważ jest ona potrzebna ludziom do picia, kąpieli czy prania, roślinom i zwierzętom do życia.
Dobrym pomysłem jest opowiedzenie o tym, jak działalność człowieka ma wpływ na zmiany klimatyczne, a także jak można temu zaradzić. Możesz opowiedzieć dziecku, jak palenie węglem albo co gorsza śmieciami negatywnie wpływa na atmosferę. Wszystko, co wydostaje się z komina nie znika, ale oddziałuje na przyrodę, także na człowieka. Co więcej, ekstremalna pogoda, będąca konsekwencją zmian klimatu, może prowadzić do chorób krążenia i układu oddechowego, zakłóceń sektora energetycznego czy problemów z transportem. Warto szukać interesujących lektur dla dzieci opisujących różne zagadnienia ekologiczne w sposób przystępny dla dziecka. (polecamy też wpis Działania ekologiczne w szkole. Ekologia dla dzieci)
Ekologia to taka dziedzina nauki, która stwarza wiele przestrzeni do dalszych badań w kierunku lepszego życia na Ziemi dla ludzi i innych istot żywych.
