Jeżówki już od dawien dawna są znane rdzennym mieszkańcom Ameryki Północnej jako rośliny lecznicze, to też przez wzgląd na te właściwości zostały sprowadzone przez kolonizatorów także na Stary Kontynent. W Polsce również zyskały sławę wśród miłośników ziołolecznictwa. Uprawiane są jednak nie tylko ze względu na swoje prozdrowotne właściwości, lecz również dzięki swym walorom ozdobnym. Jeżówki wzmocnią odporność, ożywią ogródek i zaproszą zapylaczy na rabatki.
Jeżówka purpurowa i pozostałe gatunki
Do rodzaju jeżówka należy 9 gatunków roślin z rodziny astrowatych, jednak najbardziej popularna jest jeżówka purpurowa i to ona jest przedstawiana jako gatunek typowy — czyli reprezentujący wszystkie inne jeżówki.
Oprócz jeżówki purpurowej (Echinacea purpurea Moench.), zwanej też rudbekią, w Polsce uprawiane są również jeżówka blada (Echinacea pallida Britt.), jeżówka wąskolistna (Echinacea angustifolia DC.), jeżówka żółta (Echinacea paradoxa) oraz jeżówka ogrodowa (Echinacea hybrida).
Naturalne wsparcie układu odpornościowego
Jeżówka jest znana przede wszystkim jako zioło podwyższające odporność organizmu i wzmacniające podczas walki z chorobami. Do spożycia nadają się wszystkie części jeżówki — zarówno korzeń, jak i ziele — czyli cała nadziemna część. Żeby nadawała się na surowiec leczniczy, jeżówka musi mieć co najmniej dwa lata. Korzenie zbiera się jesienią, a ziele w czasie kwitnienia — czyli od lipca do października.
Jeżówka znana jest powszechnie jako zioło na przeziębienie. Działa immunostymulująco (czyli wzmacnia odporność), przeciwwirusowo oraz przeciwzapalnie. Stymuluje proces fagocytozy.
Preparaty z jeżówki wpływają również na przyspieszenie przemiany materii, pobudzają wydzielanie soku żołądkowego, działają rozkurczowo, żółciopędnie, przeciwbólowo, przeciwgorączkowo, przeciwzapalnie i napotnie. Wyciągi z jeżówki stymulują gojenie i procesy regeneracyjne. Jeżówkę warto stosować profilaktycznie w sezonie jesienno-zimowym i w trakcie infekcji. Najbardziej poleca się ją do leczenia chorób wirusowych (przeziębienie, grypa, opryszczka), zakażeń bakteryjnych (anginy i trądziku), chorób grzybiczych oraz przy trudno gojących się ranach, oparzeniach czy odleżynach.
Jeżówka jest stosowana również w kosmetyce. Ze względu na swoje właściwości bakteriobójcze może pomagać w walce z trądzikiem bakteryjnym. Działa też regeneracyjnie na skórę, a także zapobiega utracie sprężystości i powstawaniu zmarszczek. Chroni skórę przed pękaniem, dlatego dodawana jest do pomadek ochronnych.
W ludowym ziołolecznictwie wykorzystuje się jeżówkę w postaci maceratu (preparatu powstałego w wyniku zalania zimną wodą), nalewki, soku, maści oraz naparu. Jeżówki nie powinno się gotować, jej składniki są bowiem wrażliwe na temperaturę. Przed stosowaniem jeżówki trzeba sprawdzić, czy nie ma się ku temu przeciwwskazań.
Jeżówka — charakterystyka
Jeżówka pochodzi z prerii Ameryki Północnej i przez jej rdzennych mieszkańców przez długi czas była uznawana za panaceum. Jest byliną zielną. Zwykle osiąga około 100-150 cm wysokości, choć może dorastać nawet do 180 cm. Ma duże, lancetowate liście, które mogą mieć nawet 20 cm długości. Po szerokości liści można rozróżnić jeżówkę wąskolistną od purpurowej.
Jeżówka posiada kwiatostany typu koszyczek. Wewnętrzne kwiaty rurkowe, przypominające nieco wyglądem jeża, są zazwyczaj brązowe lub żółte, podczas gdy kwiaty języczkowe (które na pierwszy rzut oka można uznać za płatki) mogą występować w różnorodnych odmianach kolorystycznych — żółtych, pomarańczowych, różowych, czerwonych, łososiowych, fioletowych, a nawet białych i zielonych — nawet pomimo nazwy, która dość mocno sugeruje ich kolor.
Łodygi jeżówki są szorstko owłosione. Byliny tworzą wzniesione kępy. Zarówno polska, jak i łacińska nazwa jeżówki (Echinacea) pochodzą od słowa „jeż” (echinos). Jeżówka dobrze sprawdza się jako kwiat cięty albo materiał na suche bukiety.
Jakie warunki zapewnić jeżówce?
Jeżówka najbardziej lubi nasłonecznione miejsca lub lekki półcień. Potrzebuje żyznej gleby, próchnicznej, wilgotnej i przepuszczalnej, dobrze będzie się też czuła na glebie gliniastej. Zaleca się jej ściółkowanie. Jest ceniona ze względu na swoją mrozoodporność i duża odporność na choroby i szkodniki. Jedyne, co może jej zagrozić to choroby grzybowe i ślimaki, chociaż i te może odstraszać — nie zawsze smakują im bowiem zbyt szorstkie i twarde liście.
Jeżówkę trzeba podwiązywać, żeby nie opadała, a po przekwitnięciu obciąć jej kwiatostany — tym bardziej, że dzięki temu może zakwitnąć ponownie. Źle znosi przesadzanie ze względu na swój skomplikowany system korzeni.
Jeżówka bardzo łatwo się wysiewa, nowe roślinki mogą jednak nie przypominać rośliny matecznej. Nasiona zbiera się i wysiewa wczesną wiosną do inspektu, aby po paru tygodniach przesadzić je na już wybrane miejsce. Można też po prostu liczyć, że w pobliżu jeżówek pojawią się ich samosiejki.
Jeżówki ładnie będą wyglądać na rabatach w towarzystwie astrów i ozdobnych traw, a także słoneczniczków. Nadaje się bardzo dobrze do ogrodów wiejskich.
Miododajność jeżówki
Jeżówka jest uwielbiana przez zapylacze i przez większość czasu patrząc na jeżówkę, będziemy widzieć też usadowionego na jej kwiatach pięknego motyla, trzmiela czy pszczołę. Wydajność miodowa jeżówki purpurowej to 190 kg/ha.
