Krokusy, jedne z pierwszych wczesnowiosennych kwiatów.
Pod nazwą krokus (szafran) kryje się rodzaj roślin (w ujęciu systematycznym, Crocus L.), zawierający około 250 gatunków roślin dziko rosnących oraz liczne mieszańce i odmiany ozdobne, chętnie sadzone w ogrodach.
W Polsce występuje jeden gatunek dziko rosnący, krokus spiski.
Najbardziej chyba znane w Polsce miejsce z krokusami posadzonymi w celach ozdobnych to Jasne Błonia w Szczecinie. Zdjęcia poniżej zostały zrobione wiosną 2025, a ich autorem jest dr hab. Marcin Kubus, prof. ZUT, prezes Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego. Dziękujemy.
Kwiat krokusa ma symetrię promienistą trzykrotną. Oznacza to, że patrząc na kwiat z góry, możemy zamknąć go (wirtualnie) w obrys koła i podzielić jak tort na jednakowe części. Kwiatek krokusa możemy podzielić na 3 części, każda będzie zawierać dwa płatki, jeden pręcik i jedną część trójdzielnego słupka.
Krokus jest rośliną wieloletnią, zimująca i rozwijającą się wiosną z podziemnej minibulwy (bulwocebulki – wygląda jak cebula, jest bulwą). W handlu minibulwy sprzedawane są jako cebulki krokusów, choć budową bliżej im do ziemniaka niż do czosnku czy cebuli.
Kwitnące wczesną wiosną krokusy są chętnie odwiedzane przez owady, korzystające z jednego z pierwszych pożytków.
Liście krokusów rozwijają się w pełni po przekwitnięciu. Bulwki odtwarzają wtedy zapasy na okres spoczynku, a na bulwie matecznej powstają nowe bulwki przybyszowe. Dzięki temu z jednego kwiatu z czasem powstaje cała kępka. Dlatego, jeśli mamy krokusy posadzone w trawniku, warto opóźnić wiosenne koszenie do końca maja lub nawet do połowy czerwca, do momentu aż liście zaczną zasychać.
Poniżej garść zdjęć krokusów z ogrodu autora:
Interesujące cechy krokusów:
- Kwiatki wyrastają bezpośrednio z bulwy, pojawiają się więc dosłownie spod ziemi. Nasiona początkowo również rozwijają się pod ziemią, w czasie ich dojrzewania rosnąca szypułka kwiatu wynosi je ponad glebę.
- Krokusy rozsiewane są przez mrówki. Na nasieniu wykształca się elajosom – ciałko mrówcze (ciałko tłuszczowe), które wabi mrówki i zachęca je do zabrania nasion do gniazda. Po zjedzeniu ciałka mrówczego porzucają one nasiona. Otoczenie gniazda mrówek to często bardzo żyzna okolica (dużo rozkładającej się materii organicznej, znoszonej przez mrówki jako pokarm i materiał do budowy gniazda). Dodatkowo mrówki odstraszają gryzonie, zjadające bulwki krokusów. Elajosom mrówki mogą zjeść bez uszkodzenia zasadniczej części nasienia! Zjawisko rozsiewania przez mrówki nosi nazwę myrmekochorii.
- Ze znamion słupków szafranu uprawnego (krokusa uprawnego) wytwarza się najdroższą przyprawę świata, szafran. Wysoka cena szafranu wynika z konieczności ręcznego zebrania bardzo drobnych słupków, okres zbioru jest bardzo krótki, a wszystkie kwiaty zakwitają niemal jednocześnie. Szacuje się, że na 400 gramów przyprawy trzeba zebrać słupki z 50-70 tys. kwiatów z powierzchni, jaką ma boisko do piłki nożnej.
